Trước đó, ngày  17/4/2014,  VASEP đã gửi Công văn số 75/2014/CV-VASEP tới Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn đề xuất họp đối thoại giữa lãnh đạo Bộ với DN thủy sản, trong đó nêu 4 kiến nghị lớn của DN XK VASEP về thủ tục hải quan và thuế.

Tại công văn này, VASEP cho rằng, hiện nay, với mức thuế NK một số loài thủy sản có giá trị thương mại còn cao sẽ gây khó khăn cho các DN thủy sản do nguồn nguyên liệu trong nước thiếu, chỉ đáp ứng được khoảng 70-75% nhu cầu của DN chế biến XK, tương ứng với 60-65% công suất của nhà máy chế biến. Để duy trì năng lực cạnh tranh và tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn lao động, trong nhiều năm qua, DN buộc phải NK nguyên liệu từ các nước để phục vụ cho sản xuất, XK. Chỉ trong vòng 5 năm từ 2009 - 2012, tổng kim ngạch NK thủy sản đã tăng gấp đôi lên gần 700 triệu USD. Như vậy, với mức tăng thuế suất NK như Bộ Tài chính dự kiến trình Chính phủ, hoạt động sản xuất, XK của DN hải sản sẽ còn gặp nhiều khó khăn hơn, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt như hiện nay.

Trong 2 năm trở lại đây, XK hải sản giảm liên tục và tốc độ mạnh nguyên nhân chính là thiếu nguyên liệu trong nước hoa hoạt động XK. Trong 3 năm liên tiếp, XK mực, bạch tuộc giảm mạnh từ 3,5-10,8%. Quý I/2014, XK cá ngừ cũng giảm mạnh nhất trong cơ cấu XK hải sản, 25,6% so với cùng kỳ năm trước.

Theo Chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1690/QĐ-TTg ngày 16/9/2010 và Quyết định số 2310/QĐ-BNN-CB ngày 4/10/2011 của Bộ NN và PTNT phê duyệt quy hoạch phát triển chế biến thủy sản toàn quốc đến năm 2020, trong đó: “Chế biến thủy sản được xác định là động lực phát triển cho các lĩnh vực khai thác, nuôi trồng và dịch vụ hậu cần trong ngành thuỷ sản”. Mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam sẽ xây dựng hệ thống chế biến thủy sản phát triển bền vững theo hướng hiện đại, đồng bộ từ sản xuất, cung ứng nguyên liệu đến chế biến và tiêu thụ sản phẩm với khả năng cạnh tranh cao trên thị trường. Mục tiêu đến năm 2015, XK thủy sản đạt 8 tỷ USD và 10 tỷ USD vào năm 2020 và xác định cần NK tương ứng 600.000 tấn thủy sản nguyên liệu (ước khoảng 1,3-1,5 tỷ USD) vào năm 2015 và 1 triệu tấn (tương đương 2-2,5 tỷ USD) vào năm 2020 mới đủ cho hoạt động chế biến và XK trong giai đoạn này.

Năm 2011, VASEP cũng đã gửi Công văn số 135/2011/CV-VASEP ngày 20/9/2011 gửi Bộ Tài chính và Bộ NN và PTNT đề nghị giảm thuế NK, Bộ NN và PTNT cũng đã gửi Công văn số 3552/BNN-CB ngày 16/11/2011 theo đó nhất trí với đề nghị giảm thuế NK của VASEP.

Tuy nhiên, cho đến nay, thị trường tiêu thụ gặp khó khăn do rào cản thương mại và kỹ thuật từ các nước NK và sự cạnh tranh gay gắt từ các nguồn cung, hoạt động XK hải sản của DN Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn. Trong khi đó, hoạt động NK nguyên liệu cho chế biến XK và gia công XK vẫn còn nhiều vướng mắc, bất cập trong các quy định liên quan đến thuế NK. Hiện nay, thuế NK của Việt Nam cao hơn so với các nước trong khu vực.

Hiện nay, 80-90%, giá trị NK cho mục đích sản xuất XK, gia công XK và nhiều loại thủy sản khác đã được Bộ Tài chính đưa thuế suất NK về 0%. Mặc dù các DN đã được hưởng ân hạn thuế 275 ngày nhưng với mức thuế suất NK của một số mặt hàng có giá trị thương mại cao như: tôm các loại vẫn đang chịu mức thuế NK từ 10-15%; cá ngừ (12-24%), mực bạch tuộc (10-17%)… Với mức thuế suất cao như hiện nay thì đa số các DN phải tạm nộp thuế. Điều đó làm cho gánh nặng về hạn mức tín dụng và lãi suất phải trả khi “tạm nộp thuế” khá lớn làm giảm sức cạnh tranh của DN Việt Nam so với các DN láng giềng như: Thái Lan và Trung Quốc đang được Chính phủ khuyến khích NK, giảm áp lực, bảo tồn, tái tạo nguồn nguyên liệu trong nước.

Để giảm bớt khó khăn, VASEP tiếp tục đề nghị Bộ Tài chính xem xét giảm thuế NK nguyên liệu thủy sản xuống 0% đối với một số loài thủy sản còn đang chịu mức thuế cao, nhu cầu lớn trong khi sản xuất, khai thác trong nước không đáp ứng đủ.

Tạ Hà